Tín ngưỡng thờ Sơn Trang là gì ?

Tín ngưỡng thờ cúng Sơn Trang là một tín ngưỡng truyền thống lâu đời của người Việt chủ yếu là đồng bào dân tộc miền núi phía Bắc. Tín ngưỡng thờ cúng Sơn Trang gắn liền với cuộc sống sinh hoạt và lao động của người dân miền núi phía Bắc giúp bày tỏ lòng thành kính đối với các vị thần linh quản lí núi rừng và bảo hộ cho đời sống con người và ban phát cho họ những sự tốt lành. Các vị thần thánh theo tín ngưỡng thờ cúng Sơn Trang thường là thần linh, mẫu thần, hoặc chúa, các cô, cậu v.v. ..

Theo truyền thuyết thì Sơn Trang bao gồm ba bộ phận chính:

• 1. Tín ngưỡng Sơn Trang bộ – miền Đông Cuông nơi rừng núi có thần linh sinh sống: Miền Đông Cuông được coi là nơi cư trú của các vị thần linh theo tín ngưỡng Sơn Trang. Các vị thần linh này luôn gắn liền với cuộc sống lao động và sản xuất của nhân dân địa phương. Tín ngưỡng thờ cúng Sơn Trang Miền Đông Cuông được thờ phụng mong muốn đem đến cuộc sống ấm no, hạnh phúc, những mùa vụ bội thu.
• 2. Tín ngưỡng Sơn Lâm bộ – miền Bắc Lệ không có người sinh sống: Nơi đây được mô tả là vùng đất âm u, rậm rạp, nơi cư ngụ của các vị thần linh hung bạo. Các vị thần linh hung dữ cũng được mô tả là có sức mạnh khủng khiếp và có thể đem đến tai hoạ đối với con người. Tuy nhiên, các thánh thần ở miền Bắc Lệ cũng ban phát phúc lành đối với người phải biết sự kính trọng và cầu nguyện.
• 3. Tín ngưỡng thờ Sơn Tinh bộ- miền Tuyên Quang là nước sơn thần, ma rừng và các loại mộc thụ yêu tinh, nơi đây được coi là nơi cư ngụ của các vị thần linh cai quản rừng núi, sông ngòi. Các vị thần linh này cũng được mô tả là có hình thù kỳ lạ và có năng lực biến hoá. Họ được thờ phụng và mong muốn đem về sự bảo hộ đối với con người cùng các loài động vật trong rừng.

Ngoài ra, Tòa Sơn Trang còn bao gồm:

• Tam thập lục động (36 động)
• 82 cửa rừng: Do 8 vị tướng cai quản, tượng trưng cho sự bảo vệ và che chở cho núi rừng.
• 72 cửa biển: Do 72 vị thần cai quản, tượng trưng cho sự sung túc và thịnh vượng.
• Bát bộ sơn trang: 8 vị tướng trai, là những người hộ vệ trung thành của Mẫu Thượng Ngàn.
• Thập nhị bộ tiên nàng: 12 vị tiên nữ, là những người hầu cận xinh đẹp và tài năng của Mẫu Thượng Ngàn.

Tam thập lục động (36 động) gồm:

Tam thập lục động hay 36 động là một hệ thống tín ngưỡng dân gian Sơn Trang bao gồm:

• 12 chốn Mán: Nơi sinh sống của các vị thần linh thuộc dân tộc Mán.
• 12 chốn Mường: Nơi sinh sống của các vị thần linh thuộc dân tộc Mường.
• 12 chốn man di thổ tộc: Nơi thờ phụng các vị thần linh của các nhóm dân tộc thiểu số khác sinh sống trên lãnh thổ Việt Nam.

81 cửa rừng

Theo tín ngưỡng Sơn Trang, 81 cửa rừng là nơi giao hoà giữa thế giới thực tại và thế giới thần thánh là nơi con người có thể giao cảm với các bậc thánh thần và tổ tiên. 81 cửa rừng do 8 vị tướng cai quản, tượng trưng cho sự bảo vệ và che chở cho núi rừng.

72 cửa biển

Trong tín ngưỡng thờ cúng Sơn Trang, 72 cửa sông được coi là nơi cai quản của Mẫu Liễu Hạnh và những bậc nữ thần cai quản sông ngòi cùng các loài vật.

Bát bộ sơn trang

Bát Bộ Sơn Trang là 8 vị tướng lĩnh tài giỏi cận vệ trung thành của Mẫu Thượng Ngàn. Tương truyền, họ là 8 đứa con của Mẫu Thượng Ngàn có công lao giúp đỡ An Dương Vương đánh đuổi quân Triệu Đà. Sau khi cuộc chiến chấm dứt, họ lui về rừng núi quản lí và chăm lo cho đời sống người dân gồm:

• Đỗ Trinh: Cai quản cửa rừng phía Đông.
• Đỗ Triệu: Cai quản cửa rừng phía Tây.
• Đỗ Hiệu: Cai quản cửa rừng phía Nam.
• Đỗ Trung: Cai quản cửa rừng phía Bắc.
• Đỗ Bích: Cai quản cửa biển phía Đông.
• Đỗ Trương: Cai quản cửa biển phía Tây.
• Đỗ Cường: Cai quản cửa biển phía Nam.
• Đỗ Dũng: Cai quản cửa biển phía Bắc.

Thập nhị bộ tiên nàng

Thập Nhị Bộ Tiên Nàng là 12 vị tiên nữ xinh đẹp và tài giỏi hộ vệ của Mẫu Thượng Ngàn. Mỗi nàng tiên nữ lại có những vai trò và sứ mệnh nhất định, nhằm bảo vệ cho cuộc sống yên bình của thiên nhiên cùng đời sống nhân loại bao gồm:

1. Cô Cả Núi Dùm: Vị tiên nữ cai quản núi Dùm, là người bảo vệ cho cuộc sống bình yên của núi rừng.
2. Cô Đôi Bắc Lệ: Vị tiên nữ cai quản đền Bắc Lệ, là người mang đến cuộc sống ấm no và hạnh phúc cho con người.
3. Cô Bơ Thoải Cung: Vị tiên nữ cai quản cung Thoải Cung, là người cai quản sông ngòi cùng các loài thuỷ sản.
4. Cô Tư Ỷ La: Vị tiên nữ cai quản Ỷ La, là người mang đến may mắn và thịnh vượng cho con người.
5. Cô Năm Đồng Tiền: Vị tiên nữ cai quản 5 cung tài lộc, là người mang đến sự may mắn và tài lộc cho con người.
6. Cô Sáu Đồi Ngang: Vị tiên nữ cai quản đồi Ngang, là người bảo vệ cho cuộc sống bình yên của con người trên khắp ngả đường.
7. Cô Bảy Mẫu Lào: Vị tiên nữ cai quản Mường Lào, là người mang đến cuộc sống ấm no và hạnh phúc cho con người.
8. Cô Tám Thượng Ngàn: Vị tiên nữ cai quản núi rừng, là người bảo vệ cho cuộc sống bình yên của núi rừng.
9. Cô Chín Suối Ngang: Vị tiên nữ cai quản suối Ngang, là người mang đến dòng suối mát lành nuôi dưỡng muôn loài.
10. Cô Mười Suối Lân: Vị tiên nữ cai quản suối Lân, là người mang đến sức mạnh và bình yên cho con người.
11. Cô Mười Một Đồng Nhân: Vị tiên nữ cai quản 11 cửa làng, là người bảo vệ giữ gìn sự bình yên của núi rừng.
12. Cô Mười Hai Thượng Ngàn: Là tiên nữ cai quản 12 cửa sông, là người bảo vệ cho sự bình yên của vùng biển.