1. Quan Tuần Tranh là ai ?

Quan Tuần Tranh hay thường gọi là Quan Lớn Đệ Ngũ là một vị thần theo tín ngưỡng tứ phủ thuộc Ngũ Vị Tôn Quan. Ngài được thờ cúng ở nhiều miếu, phủ trên khắp cả nước, chủ yếu là tại các vùng ven sông, đền thờ chính của ông hiện nay ở Đền Quan Lớn Tuần Tranh thuộc Sông Tranh, Hải Dương. Quan Tuần Tranh được coi là vị thần linh cai quản sông nước, có khả năng ban phát phúc lành, trừ tà ma quỷ và trợ giúp con người trong đời sống. Theo truyền thuyết, Quan Tuần Tranh là một viên tướng thời vua Lê. Ngài có tài năng phép thuật siêu phàm cùng một lòng trung thành với nhà vua nước. Sau khi chết, ngài được tôn lên làm thần và trao trọng trách quản lý sông ngòi.

2. Quan Tuần Tranh – Vị thần cai quản 10 phương:

Quan Tuần Tranh là vị thần cai trị 10 phương, bao gồm 10 hướng Đông, Tây, Nam, Bắc, Đông Bắc, Đông Nam, Tây Bắc, Tây Nam, Trung ương và Phương Bắc. Quan Tuần Tranh có tác dụng ban phúc, trừ tà, hoá giải vận hạn, cầu tài, cầu lợi, trợ giúp con người trong đời sống. Quan Tuần Tranh cũng được coi là vị thần công lí, trừng phạt những điều xấu, giúp đỡ người dân lương thiện.

4. Truyền thuyết về quan tuần tranh

Trong số Chư vị Đại Vương, Quan Lớn Tuần Tranh là vị quan lớn nổi tiếng, được dân chúng gần xa kính trọng. Tuy ông được thỉnh sau cùng trong hàng Năm Toà Ông Lớn, nhưng vẫn thường xuyên về đồng nhất. Khi ngự đồng, ông vận áo lam vẽ rồng, phượng, thực hiện nghi thức dâng hương, khấn vái, dâng sớ tán lễ và múa thanh long đao.

Tương truyền Ở quê nhà, Quan Lớn Tuần Tranh phát sinh tình yêu với một phụ nữ xinh đẹp. Nàng từng là vợ bé của quan phủ, không hài lòng với chuyện “chồng chung”. Nàng đáp trả tình yêu của ông mà không hé lộ mình đã có chồng. Quan Tuần Tranh cho rằng đấy là một tình cảm trong sáng và hứa sẽ cưới nàng về làm vợ.

Tuy nhiên, quan huyện phát hiện chuyện này và vu oan cho Quan Tuần Tranh quyến rũ vợ mình. Ông bị đày lên chốn Kì Cùng, Lạng Sơn. Tại đây, ông uất ức tự sát để rửa oan, hóa thân xuống dòng sông Kì Cùng.

Về lại quê nhà, Quan Tuần Tranh hóa thành đôi bạch xà. Ông thử lòng ông bà nông lão và được họ nuôi nấng như con. Khi quan phủ biết chuyện, ông bà bị bắt lên chịu tội và buộc phải giết chết đôi rắn. Thương xót, ông bà thả rắn xuống dòng sông Tranh. Lạ thay, chỗ thả rắn xuất hiện một dòng xoáy dữ dội.

Đến thời vua Thục Phán An Dương Vương, khi tập hợp thuyền bè chống Triệu Đà tại bến sông Tranh, thuyền bè không thể vượt qua dòng xoáy dữ dội cùng cơn giông tố. Vua bèn mời các vị lão làng lập đàn cầu đảo. Ngay lập tức, sóng yên bể lặng, quân sĩ ra trận cũng được thắng to.

Để tưởng nhớ công ơn, vua Thục minh oan cho Quan Tuần Tranh và sắc phong ông là Giảo Long Hầu. Sau này, ông nổi tiếng linh thiêng, có phép thuật nhà trời, trấn áp ma quỷ, giúp nhân dân trừ tà, dẹp loạn.

Quan Lớn Tuần Tranh là một trong những vị thánh quan liêu được người Việt Nam tôn sùng nhất. Ông là biểu trưng về đức hy sinh, nỗi cô đơn cùng sức mạnh vô biên.

3. Lễ hội Quan Tuần Tranh

Lễ hội Quan Tuần Tranh là một trong những lễ hội quan trọng theo tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Lễ hội được cử hành vào tối ngày 14 tháng 2 âm lịch mỗi năm ở các đền, phủ thờ Quan Tuần Tranh, chủ yếu là tại các tỉnh thành vùng ven sông nước như Hải Dương, Thái Bình, Nam Định. .. Lễ hội thu hút đông đảo nhân dân về tham gia nhằm cầu xin may mắn, tiền tài cùng sự phù trợ của Quan Tuần Tranh.

Lễ hội Quan Tuần Tranh bao gồm nhiều nghi thức truyền thống như:

• Lễ rước nước: Đây là nghi thức quan trọng nhất trong lễ hội. Lễ rước nước được thực hiện từ sông hoặc biển lên đền, phủ để thể hiện lòng thành kính đối với Quan Tuần Tranh, vị thần cai quản sông nước.
• Lễ dâng hương: Người dân đến dâng hương, hoa quả, lễ vật để cầu mong bình an, tài lộc và sự phù hộ của Quan Tuần Tranh.
• Lễ tế: Lễ tế được thực hiện bởi các thầy cúng để cầu mong cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.
• Hầu đồng: Hầu đồng là một nghi thức tâm linh độc đáo trong tín ngưỡng Tứ Phủ. Trong lễ hội Quan Tuần Tranh, các thanh đồng sẽ lên đồng để thể hiện lòng thành kính đối với Quan Tuần Tranh và các vị thánh khác trong hệ thống Tứ Phủ.

Ngoài các nghi thức truyền thống, Lễ hội Quan Tuần Tranh còn có nhiều hoạt động vui chơi giải trí khác như:

• Múa lân, múa rồng: Đây là những tiết mục biểu diễn nghệ thuật truyền thống góp cho lễ hội.
• Chèo thuyền: Đây là hoạt động được nhiều người dân yêu thích, đặc biệt là ở các địa phương ven sông.
• Cầu may: Nhiều người dân đến lễ hội để cầu may mắn, tài lộc và bình an cho gia đình.

Lễ hội Quan Tuần Tranh là một di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo tồn và phát huy. Lễ hội không chỉ là một hoạt động tâm linh mà còn là một nét đẹp văn hóa truyền thống cần được gìn giữ cho thế hệ mai sau.