Ngũ Hành là khái niệm bắt nguồn từ triết học cổ Trung Quốc. Quan niệm này xuất hiện từ rất sớm được ghi chép lại trong các kinh sách cổ như Kinh Dịch, Lã Thị Xuân Thu,… Ngũ Hành thể hiện 5 yếu tố cơ bản cấu thành nên vũ trụ: Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ. Mỗi yếu tố đều có những đặc tính riêng, tương tác và chuyển hóa lẫn nhau theo quy luật nhất định.

Tượng Miếu Ngũ bà nương nương tại Mỹ Yên, Bến Lức, Long An, Việt Nam

Thuyết Ngũ Hành dần dần được tín ngưỡng hoá trở thành học thuyết tâm linh phổ biến tại Á Đông, kể cả Việt Nam. Người Việt tiếp thu học thuyết Ngũ Hành một cách có hệ thống, phối hợp với tín ngưỡng dân gian thờ Ngũ Hành Nương Nương. Ngũ Hành Nương Nương hay Chúa Bà Ngũ Hành hay 5 mẹ Ngũ Hành tượng trưng cho 5 nguyên tố Kim, Mộc, Thuỷ Tinh, Thổ. Việt Nam là quốc gia nhiệt đới, tin tưởng vào thiên thời, chính vì thế nên tín ngưỡng thờ Ngũ Hành Nương Nương ra đời với mong ước vụ chiêm được mùa, đời sống no ấm. Tục thờ ngũ hành lương lương rất thịnh hành ở các vùng Miền Nam Trung Bộ và Nam Bộ.

Ngũ Hành Nương Nương là ai ?

Ngũ Hành Nương Nương được coi là vị nữ thần phù hộ, chở che bảo vệ con người, mùa màng bội thu. Người ta hay thờ Ngũ Hành Nương Nương nhằm cầu mong cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hoà, cuộc sống bình yên, công việc làm ăn phát đạt. Ngũ Hành Nương Nương là một vị nữ thần theo tín ngưỡng dân gian Việt Nam được thờ cúng ở nhiều địa phương trên cả nước, chủ yếu là tại các tỉnh Nam Bộ. Theo thần thoại, Ngũ Hành Nương Nương là năm vị nữ thần cai quản năm nguyên tố thuộc ngũ hành:

Kim Đức Nương Nương: Nữ thần cai quản kim loại, tượng trưng cho sự cứng rắn, mạnh mẽ.
Mộc Đức Nương Nương: Nữ thần cai quản cây cối, tượng trưng cho sự sinh sôi nảy nở.
Thủy Đức Nương Nương: Nữ thần cai quản nước, tượng trưng cho sự mềm mại, uyển chuyển.
Hỏa Đức Nương Nương: Nữ thần cai quản lửa, tượng trưng cho sự nhiệt huyết, bùng cháy.
Thổ Đức Nương Nương: Nữ thần cai quản đất, tượng trưng cho sự vững chãi, bao dung.

Theo Thiên Tiên Thánh Giáo thì Ngũ Hành Nương Nương bao gồm:

1. Tam Động Trung Thiên Hỏa Phong Thánh Bà:

Chân dung bà chúa Hoả trong ngũ hành nương nương

Còn gọi là Bà Chúa Hỏa, Bà Chúa Núi. Là vị trí đứng đầu trong Ngũ Hành Nương Nương. Mang màu đỏ, đại diện cho hành Hỏa. Tượng trưng cho sức mạnh, sự bùng cháy và nhiệt huyết. Thống trị ngọn núi Ngũ Hành Sơn và cai quản các hang động.

2. Châu Sa Ngoại Cảnh Mộc Tinh Chúa Lá Thánh Bà:

Chân dung bà chúa mộc trong tượng ngũ hành nương nương

Còn gọi là Bà Chúa Mộc, Bà Chúa Cây. Mang màu xanh lá, đại diện cho hành Mộc. Tượng trưng cho sự sinh sôi, phát triển và sức sống mãnh liệt. Cai quản các loài cây cối và thảo mộc.

3. Bạch Ba Công Chúa Thánh Bà:

Còn gọi là Bà Chúa Kim, Bà Chúa Thủy. Mang màu trắng, đại diện cho hành Kim và hành Thủy. Tượng trưng cho sự thanh tao, thuần khiết và sức mạnh tiềm ẩn. Cai quản các nguồn nước và kim loại.

4. Đệ Tứ Thủy Cung Phù Dung Công Chúa Thánh Bà:

Còn gọi là Bà Chúa Thủy. Mang màu đen, đại diện cho hành Thủy. Tượng trưng cho sự bí ẩn, huyền bí và sức mạnh vô biên của biển cả. Cai quản các đại dương và sông hồ.

5. Đức Chầu Lục Động Thổ Tinh Thánh Bà:

Còn gọi là Bà Chúa Thổ. Mang màu vàng, đại diện cho hành Thổ. Tượng trưng cho sự nuôi dưỡng, sinh sôi và sự ổn định. Cai quản đất đai và mùa màng.

Các truyền thuyết về Ngũ Hành Nương Nương

1. Truyền thuyết về nguồn gốc Ngũ Hành Nương Nương:

Theo thần thoại, Ngũ Hành Nương Nương, 5 Mẹ Ngũ Hành / Ngũ Mẫu / Ngũ Hành Thần Nữ/ 5 Bà Ngũ Hành / Ngũ Hành Thánh Mẫu /Ngũ Hành Tiên Nương / Ngũ Hành Thánh Phi / Trung Thiên Giáo Chủ Ngũ Hành Nương Nương/ Năm Bà Năm Phương là 5 vị thần tiên xuất hiện nhằm cứu giúp nhân gian. 5 vị Tiên nữ được Vua Cha Bát Hải giao phó trọng trách quản lý 5 yếu tố trong Ngũ Hành: Kim, Mộc, Thuỷ, Hoả, Thổ.

2. Truyền thuyết về sự tích đền thờ Ngũ Hành Nương Nương:

Cung thờ ngũ hành nương nương tại Miếu Bà Ngũ Hành Long Thượng

Có nhiều truyền thuyết về sự tích đền thờ Ngũ Hành Nương Nương. Một trong những truyền thuyết phổ biến nhất là:

Tại khu vực Nam Bộ: Vào thời kỳ ngày xưa, có một con yêu tinh dữ tợn luôn quấy nhiễu người dân. 5 vị Tiên nữ đã xuất hiện, góp sức diệt trừ con yêu tinh và đem lại bình an cho người dân. Để ghi nhớ công lao của 5 vị Tiên, người dân đã xây miếu thờ nhằm tưởng nhớ.
Tại khu vực miền Trung: Vào đời vua Lê Lợi, có 5 vị nữ tướng tài giỏi đã giúp đỡ vua đánh đuổi quân ngoại xâm. Sau khi cuộc chiến chấm dứt, 5 vị nữ tướng đã biến trở thành 5 vị Thần cùng ra tay cứu giúp người dân. Để ghi nhớ công lao của 5 vị Nữ tướng, người dân đã dựng miếu thờ phụng nhằm tưởng nhớ.

3. Một số truyền thuyết về các vị Ngũ Hành Nương Nương:

Tượng ngũ hành nương nương tại Miếu Năm Cô

Truyền thuyết về Bà Chúa Xứ Núi Sam: Bà Chúa Xứ Núi Sam được cho là hóa thân của Thổ Đức Thánh Phi.
Truyền thuyết về Bà Liễu Hạnh: Bà Liễu Hạnh được cho là hóa thân của Mộc Đức Thánh Phi.
Truyền thuyết về Mẫu Thoải: Mẫu Thoải được cho là hóa thân của Thủy Đức Thánh Phi.

Tục thờ Ngũ Hành Nương Nương

Tục thờ Ngũ Hành Nương Nương là một tín ngưỡng truyền thống lâu đời tại Việt Nam chủ yếu là tại vùng Nam Bộ. Tín ngưỡng này bắt nguồn từ thuyết Phong thuỷ, quan niệm rằng vạn vật trong trời đất phải được cấu thành từ 5 yếu tố: Kim, Mộc, Thuỷ, Hoả, Thổ.

Cờ Ngũ Hành

Cờ Ngũ Hành hay còn gọi là Cờ Vũ Trụ, là trò chơi trí tuệ dân gian Việt Nam. Trò chơi này được xem là ra đời dưới thời kỳ triều Nguyễn, lấy cảm hứng từ trường Âm dương ngũ hành và các vì sao trong vũ trụ. Cờ Ngũ Hành có ý nghĩa tôn vinh 5 Mẹ Ngũ Hành, tượng trưng cho 5 nguyên tố Kim, Mộc, Thuỷ, Hoả, Thổ. Trò chơi mô phỏng cuộc chiến đấu trong ngày và đêm của các vì sao trong Thái Dương Hệ. Cờ Ngũ Hành là một trò chơi rất lý thú và bổ ích. Trò chơi giúp rèn luyện tư duy logic, kỹ năng phân tích và chiến thuật. Cờ Ngũ Hành cũng có ý nghĩa tâm linh sâu sắc, bày tỏ lòng tin tưởng đối với Âm dương ngũ hành và 5 Mẹ Ngũ Hành.

Văn khấn Ngũ Hành Nương Nương

Nam mô a di đà Phật!

Kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật,

Kính lạy Đức Vua Cha Bát Hải Long Vương,

Kính lạy Đức Mẫu Liễu Hạnh, Mẫu Thoải, Mẫu Dạ Trạch,

Kính lạy Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn, Chầu Bé Hoàng Đồng.

Hôm nay ngày lành tháng tốt, con là (họ tên),

Ngụ tại (địa chỉ),

Thành tâm dâng lễ vật, gồm:

(Liệt kê lễ vật)

Lên tấu trình trước điện, cầu xin Ngũ Hành Nương Nương:

Độ cho con sức khỏe dồi dào, gia đạo bình an.
Công việc hanh thông, tài lộc tấn tới.
Mọi việc suôn sẻ, gặp nhiều may mắn.

Con xin nguyện: Sẽ giữ gìn lời thề, ăn ở phúc đức,

Cầu mong Ngũ Hành Nương Nương chứng giám lòng thành.

Nam mô a di đà Phật!

Lễ vía ngũ hành nương nương

Lễ vía ngũ hành nương nương là một trong những lễ hội lớn theo tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Lễ hội được tổ chức vào các ngày 19 tháng 3 âm lịch mỗi năm ở các ngôi đền thờ phụng Ngũ Hành Nương Nương trên khắp cả nước.

Diễn ra trong nhiều ngày, lễ hội bao gồm nhiều nghi lễ trang trọng và đặc sắc như:

Lễ Khai ấn: Lễ phát ấn được tổ chức vào hồi 0 giờ ngày 19 tháng 3 âm lịch. Đây là nghi lễ khai trương đền chùa, chính thức khai mạc lễ hội.
Lễ Túc Yết: Lễ Túc Yết được tổ chức vào sáng ngày 19 tháng 3 âm lịch. Đây là nghi lễ dâng hương, cầu mong Chư vị Thần tiên phù hộ độ trì.
Lễ Chầu: Thường được tổ chức vào khoảng chiều ngày 19 tháng 3 âm lịch. Đây là nghi lễ cúng tế, thể hiện việc đầu thai của các vị thần tiên.
Lễ Dâng hương: Thắp nhang được tổ chức suốt toàn bộ quá trình diễn ra lễ hội. Đây là nghi lễ bày tỏ lòng thành kính của người dân đến Chư vị Thánh Mẫu.
Lễ Hầu hương: Cầu giá được tổ chức vào ngày cuối cùng của lễ hội. Đây là nghi lễ bày tỏ lòng thành kính và tri ân đến các vị thần linh.

Ngoài ra, lễ hội còn có nhiều hoạt động văn hóa khác như:

Hát bội: Đây là bộ môn văn hoá dân gian được trình diễn trong lễ hội.
Múa lân: Đây là tiết mục biểu diễn đặc sắc, đem đến bầu không khí tươi vui cho lễ hội.
Dâng sao giải hạn: Dâng sao giải hạn là nghi lễ được tiến hành với những gia chủ đang cầu xin may mắn, tài lộc trong năm mới.

Lễ hội là dịp để người dân thể hiện lòng thành kính, tri ân đến Các Thánh Mẫu – những vị nữ thần cai quản 5 yếu tố thuộc Ngũ Hành: Kim, Mộc, Thuỷ, Hoả, Thổ. Người dân tin tưởng rằng Các Nương Nương có khả năng ban phát phúc lành, may mắn tới người dân và giúp đỡ họ trải qua những thử thách trong cuộc sống.

Ngũ Hành Nương Nương